کاهش بیکاران شهری و افزایش بیکاران روستایی / تحلیل شاخص های بازار کار در فصل بهار امسال

فرصت امروز: این روزها وضعیت بازار کار و نرخ بیکاری پیچیده تر و بغرنج تر از قبل شده است؛ موج جدیدی از تعدیل نیروها اتفاق افتاده و کارفرماها از پس خرج و مخارج و دستمزد و حقوق کارکنان خود برنمی آیند؛ اتفاقی که می تواند نرخ بیکاری و معادلات اشتغال در کشور را تغییر دهد.

در همین زمینه، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به تحليل شاخص هاي مهم بازار كار در فصل بهار 1397 پرداخته است و در سرفصلی دیگر، شاخص های بازار کار در سال های ۹۳ تا ۹۶ در بخش های «جمعیت فعال و غیرفعال»، «اشتغال» و «بیکاری» را بررسی کرده است، چنانچه براساس این گزارش، جمعیت بیکار شهری در این دوره زمانی، نزدیک به ۶۰ هزار نفر کاهش و جمعیت بیکار روستایی، ۱۸ هزار نفر افزایش یافته است.

به گفته بازوی پژوهشی مجلس، آمار و ارقام نشان می دهد که سيل ورود نيروی کار به بازار کار که از فصل سوم سال 1393 شروع شده بود در فصل بهار 1397 نيز با شدت کمتر تداوم یافته است و جمعيت فعال نسبت به فصل مشابه سال قبل 711هزار نفر افزایش داشته است. طی سه سال منتهی به بهار 1396، به طور متوسط هر سال یك ميليون نفر به جمعيت فعال اضافه شده است که تقریباً نيمی از آن مردان و نيم دیگر زنان بوده اند اما در بهار 1397 نسبت به بهار 1396، 711 هزار نفر به جمعيت فعال اضافه شده است که در این بين 510 هزار نفر آن مردان و 190 هزار نفر آن زنان بوده اند.

از سوی دیگر، روند نزولي افزايش جمعيت فعال در سه سال اخير ناشي از كاهش ورود زنان به بازار كار بوده است كه لازم است علل آن بيشتر مورد بررسي قرار گيرد. در واقع افزایش جمعيت فعال زنان از 683 هزار نفر در بهار 1395 نسبت به بهار 1394 به حدود 190 هزار نفر در بهار 1397 نسبت به بهار 1396 رسيده است، این درحالی است که طبق آمار مرکز آمار ایران جمعيت در سن کار زنان افزایش داشته است.

همچنين نرخ مشارکت در بهار 1397 ،41.1درصد بوده است که نسبت به بهار 1396(40.6) 0.5درصد افزایش داشته است و نرخ مشارکت مردان و زنان به ترتيب طی این دوره 0.8 و 0.4درصد افزایش داشته و به ترتيب به 65.3 و 16.8درصد رسيده است. بررسي اين ارقام نشان مي دهد با وجود افزايش نرخ مشاركت نيروي كار، اين نرخ به خصوص در زنان همچنان پايين تر از ميانگين هاي جهاني است.

طی سه سال منتهی به بهار 1397، جمعيت غيرفعال به طور متوسط 340 هزار نفر کاهش داشته است که از این رقم سهم مردان 120 هزار نفر و سهم زنان 250 هزار نفر بوده است، اما جمعيت غيرفعال در بهار 1397 نسبت به بهار 1396، 160 هزار نفر اضافه شده است. 299 هزار نفر به جمعيت غيرفعال زنان اضافه شده است و جمعيت غيرفعال مردان نزدیك به 130 هزار نفر کاهش داشته است.

به عبارت ديگر، بيشتر زنان در سن كار به جمعيت غيرفعال اضافه شده اند و به تدريج تحولات خاص بازار كار در سال هاي 1393 تا 1396 (افزايش نرخ مشاركت، كاهش جمعيت غيرفعال و افزايش جمعيت شاغل ويژگي هاي خاص اين دوره بودند) در حال توقف است، به طوری که مشاهده می شود در فصل اول سال 1397 این تحولات در حال کمرنگ شدن هستند و از ميزان آنها کاسته شده است.

آمارهای دیگر این گزارش به اشتغال و بیکاری پرداخته است. در بخش اشتغال آمار و اطلاعات نشان می دهد که طی سه سال گذشته (از بهار 1393 تا بهار 1396) به طور متوسط ساليانه 730هزار نفر به جمعيت شاغل اضافه شده است که 370 هزار نفر آن مرد و 360 هزار نفر آن زن بوده اند. اما در بهار 1397 نسبت به بهار 1396، بيش از 750 هزار نفر به جمعيت شاغلان اضافه شده است که در این ميان 510 هزار نفر آن مردان و 240 هزار نفر آن زنان بوده اند. به این ترتیب علي رغم ثبات نسبي افزايش اشتغال در سه سال اخير، با اين حال روند افزايش تعداد شاغلان مرد و زن معكوس بوده است. به عبارت دیگر اشتغال زنان در سه سال منتهی به بهار 1397 نسبت به فصل مشابه سال قبل روندی کاهشی و اشتغال مردان روندی افزایشی داشته است.

از رقم نزدیك به 750هزار نفر اشتغال زایی اتفاق افتاده در بهار 1397 نسبت به بهار 1396، حدود 130 هزار نفر در بخش کشاورزی، 170 هزار نفر در بخش صنعت و 450 هزار نفر در بخش خدمات مشغول به کار شده اند.

علاوه بر این، آمار و اطلاعات نشان می دهد که طی سه سال گذشته (از بهار 1393 تا بهار 1396) به طور متوسط ساليانه 270 هزار نفر به جمعيت بيكار اضافه شده است که در این ميان 260 هزار نفر آن مرد و 100 هزار نفر آن زنان بوده اند، اما در بهار 1397 نسبت به بهار 1396، جمعيت بيكار 40 هزار نفر کاهش داشته است که علت عمده آن مربوط به کاهش جمعيت بيكار زنان به حدود 48 هزار نفر بوده است، اما جمعيت بيكار مردان حدود 3هزار نفر افزایش را نشان می دهد.

همچنين جمعيت بيكار شهری نزدیك به 60 هزار نفر کاهش و جمعيت بيكار روستایی 18 هزار نفر افزایش داشته است. همچنين جمعيت بيكار جوان 15-24 ساله، 34367 نفر کاهش داشته و بيكاری فارغ التحصيلان عالی نيز 48770 نفر کاهش داشته است. البته اینها پدیده های مهمی است، اما با توجه به کوچك بودن ابعاد آن چندان توسط جامعه قابل لمس نيست.

ترکیب جمعیت بیکار در بهار 1396 و 1397 (هزار نفر)