در گزارش کمیسیون حاکمیت شرکتی اتاق ایران بررسی شد / نظام روابط سرمایه گذاران در بازار سرمایه ایران

فرصت امروز: روابط سرمایه گذاران چه نقشی در بازار سرمایه ایران دارد؟ این پرسشی است که چندی پیش کمیسیون حاکمیت شرکتی اتاق ایران در گزارشی به آن پرداخت و در پایان، نتیجه گرفت که وجود یک برنامه قوی و یکپارچه برای روابط با سرمایه گذاران بر نگرش فعالان بازار سرمایه در خصوص شرکت و ارزش یک شرکت تأثیر زیادی دارد.

از نظر فعالان بازار سرمایه، روابط سرمایه گذاران از یک سو به دلیل ارائه اطلاعات کامل از وضعیت درونی شرکت و از سوی دیگر ارائه اطلاعات در خصوص فضای کسب وکار آن شرکت به عنوان ابزاری برای کاهش سطح ریسک سیستماتیک سرمایه گذاری مالی محسوب می شود. در حال حاضر روابط سرمایه گذاران از ابزاری که در مورد ارزش شرکت اطلاع رسانی می کند به منبعی برای خلق و افزایش ارزش شرکت تبدیل شده است. با توجه به توسعه و گسترش بازار سرمایه، شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس باید دارای برنامه ای مشخص، مؤثر و پیوسته درزمینه روابط با سرمایه گذاران باشند.

در این گزارش، نظام روابط سرمایه گذاران، ابعاد و اهداف آن در شرکت های فعال در بازار سرمایه، معرفی و در پایان نیز برنامه ای برای پیاده سازی آن در شرکت ها ارائه شد.

در حال حاضر، شرکت ها در مرحله عرضه اولیه عمومی، از طریق ارائه امیدنامه ای که مطابق با الزامات قانونی و سایر مقررات تهیه می شود، سهام خود را به سرمایه گذاران معرفی و عرضه می کنند. پس از پذیرش، بسیاری از شرکت ها به جز در مواقع برآورده کردن الزامات افشای اطلاعات مطابق قوانین، مقررات و دستورالعمل های مربوطه، توجه اندکی به برقراری ارتباط با سرمایه گذاران دارند.

در اغلب موارد، تنها روش برقراری ارتباط با سرمایه گذاران عبارت است از انتشار اطلاعات در سامانه کدال، گزارش فعالیت هیأت مدیره به مجمع و برگزاری مجامع عمومی. درصورتی که انتشار اطلاعات در کدال شکلی یک طرفه دارد و مجامع عمومی نیز اغلب به دلیل حضور کم رنگ سرمایه گذاران، محدودیت زمانی و وجود مشکلاتی در شیوه برگزاری و تصمیم گیری، از اثربخشی لازم برخوردار نیستند.

در زمانه ای که اطلاعات شرکت را می توان از طریق اینترنت و شبکه های اجتماعی متعدد به مخاطبان منتقل کرد، شرکت هایی که سرمایه گذاران را به صورتی پیوسته به سوی خود جلب نمی کنند، به مرور زمان قابلیت دیده شدن خود را از دست خواهند داد. سرمایه گذاران گزینه های بسیاری پیش رو دارند؛ بنابراین، شرکت های بورسی و فرابورسی پذیرفته شده ای که رویه ای مشخص برای توسعه روابط با سرمایه گذاران ندارند، به تدریج پشتیبانی آنها را از دست می دهند. سرانجام نیز این امر به کاهش نقدشوندگی سهام شرکت، ارزش گذاری ضعیف و نارضایتی سهامداران منجر می شود. سرمایه گذارانی که به روشی مناسب از اطلاعات شرکت آگاه نمی شوند، می توانند به آسانی به سرمایه گذاران ناراضی تبدیل شوند؛ همچنین محدود شدن ملاقات با سرمایه گذاران به برگزاری مجامع عمومی نیز نمی تواند ارتباطی سازنده و مؤثر بین شرکت و سرمایه گذاران ایجاد کند.

بنابراین، برای هر یک از شرکت های پذیرفته شده، مدیریت انتظارات سرمایه گذاران از طریق استقرار و به کارگیری رویه ای اثربخش و پویا که آن را نظام روابط سرمایه گذاران می نامند، امری حیاتی است.

شرکت ها می توانند با فراهم کردن اطلاعات و تحلیل های مناسب، به سرمایه گذاران برای شناخت کامل شرکت و راهبردهای آن کمک کنند و از این طریق در راستای رسیدن به ارزش منصفانه بازار برای اوراق بهادار شرکت، برخورداری از پشتیبانی ها و حمایت های سرمایه گذاران و نهایتاً ایجاد فضایی از نظرات مساعد کمک کنند. نتیجه این فرآیند، داشتن سهامداران وفاداری است که شرکت ها را قادر می سازند تا مدیریت منابع خود را با اعتماد و اطمینان بیشتری انجام دهند. این امر نهایتاً در تقاضا برای سهام شرکت و قیمت آن متجلی خواهد شد.

ضرورت و اهمیت توجه به نظام روابط سرمایه گذاران

یکی از ابزارهای مؤثر برای جریان بهتر اطلاعات، افزایش شفافیت اطلاعاتی، معرفی نقشه راه شرکت، اطلاع رسانی در خصوص سیاست های حاکمیت شرکتی و حضور در عرصه عمومی برای شرکت های فعال در بازار سرمایه استقرار نظام روابط سرمایه گذاران است. در برخی بورس ها شرکت های پذیرفته شده ملزم به ایجاد مدیریت یا واحد روابط سرمایه گذاران هستند تا به روشی هدفمند اطلاعات مناسب را از کانال های مختلف مانند گزارش های ادواری یا سالانه، تشکیل کنفرانس های خبری، گزارش های مدیریت و جلسات معارفه و بازدید از شرکت، به سرمایه گذاران فعلی و بالقوه ارائه کنند و از طریق برقراری ارتباط مناسب با فعالان بازار بر شفافیت اطلاعاتی شرکت بیفزایند. وجود یک برنامه قوی و یکپارچه برای روابط با سرمایه گذاران بر نگرش فعالان بازار سرمایه در خصوص شرکت و ارزش یک شرکت تأثیر زیادی دارد.

بدون تردید جریان قوی اطلاعات بین شرکت و بازار سرمایه می تواند ریسک موردنظر سرمایه گذاران را کاهش دهد و کاهش ریسک مورد تصور به معنی کاهش یافتن هزینه سرمایه است.

از منظر حاکمیت شرکتی نیز نظام روابط سرمایه گذاران ابزاری است که از طریق آن تلاش های صورت گرفته در زمینه حاکمیت شرکتی به ذی نفعان اطلاع رسانی می شود. در قالب نظریه ذی نفعان حاکمیت شرکتی را می توان به صورت شبکه ای از روابط در نظر گرفت که نه تنها میان شرکت و سهامداران، بلکه میان شرکت و تعداد زیادی از ذی نفعان از جمله کارکنان، مشتریان، فروشندگان و دارندگان اوراق بدهی وجود دارد. از این رو پیاده سازی یک نظام منسجم که یکی از وظایف آن اطلاع رسانی در زمینه سیاست های حاکمیت شرکتی و پایداری شرکتی و آثار ناشی از اجرای آنهاست ضروری است.

بر اساس تصمیماتی که در دستور کار سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته، یکی از اهداف این سازمان تبدیل گزارش پیش بینی درآمد هر سهم به گزارش تجزیه وتحلیل مدیریت بر اساس استانداردهای بین المللی است. پیش بینی سودآوری آتی شرکت ها یکی از مواردی است که سرمایه گذاران در تصمیمات مربوط به دادوستد سهام از آن استفاده می کنند و در ارزش گذاری سهام مورد استفاده قرار می گیرد؛ موضوعی که هم می تواند فرصت و هم تهدید محسوب شود. از این رو بر اساس اعلام مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار، این سازمان در نظر دارد با انجام اصلاحاتی در برخی از مقررات و دستورالعمل ها، گزارش تجزیه وتحلیل مدیریت را که به صورت سه ماهه به همراه صورت های مالی میان دوره ای ناشر منتشر خواهد شد، جایگزین گزارش پیش بینی درآمد هر سهم کند.

چیستی روابط با سرمایه گذاران

روابط سرمایه گذاران این گونه تعریف شده است: یکی از مسئولیت های مدیریت راهبردی که انجمن ملی روابط سرمایه گذار آمریکا به آن اشاره کرده، وظیفه هماهنگ سازی امور مالی، ارتباطات، بازاریابی و رعایت قوانین بازار سرمایه را به منظور فراهم ساختن امکان ارتباط مؤثر بین شرکت، متخصصان مالی و سایر بخش ها است که هدف نهایی آن نیز کمک به دستیابی به ارزش منصفانه اوراق بهادار است. برای روابط با سرمایه گذاران تخصص در هر دو حوزه کسب وکار و ارتباطات لازم است. استقرار نظام روابط سرمایه گذاران ممکن است به عنوان بخشی از سیاست های شرکت برای خوش نامی و حسن شهرت مطرح شود؛ اما به عنوان بخشی از فعالیت های برندسازی یا تبلیغاتی که معمولاً از وظایف روابط عمومی است به حساب نمی آید. درواقع روابط سرمایه گذاران به انتشار منصفانه اطلاعات بنیادی شرکت می پردازد و بسیار متفاوت از بازاریابی یا تبلیغ برند، نام و تصویر شرکت است.

چالش و دغدغه اصلی روابط با سرمایه گذاران تضمین منافع سرمایه گذاران از طریق ارائه و انتشار اثربخش اطلاعات، به شیوه ای روشن و بهنگام است. امروزه، سهامداران نسبت به حقوق خود بسیار آگاه شده اند و نسبت به گذشته از دانش و تخصص بیشتری برخوردارند، ازاین رو شرکت ها نیز باید از این واقعیت آگاه باشند و مطابق آن با سرمایه گذاران خود رفتار کنند.

اقدامات اصلی و عملی واحد روابط سرمایه گذاران هر شرکتی را در چهار حوزه کلیدی می توان دسته بندی کرد: افشا و گزارشگری مالی، معرفی چشم انداز و نقشه راه شرکت، اطلاع رسانی در خصوص سیاست های حاکمیت شرکتی و حضور در عرصه عمومی.

روابط سرمایه گذاران، گزارشگری مالی و بازار سرمایه

عصر جدید روابط سرمایه گذاران پس از ورشکستگی انرون آغاز شد. بازسازی و توسعه نظام روابط سرمایه گذاران به عنوان یکی از نتایج بحران انرون مطرح می شود. البته ورشکستگی انرون آغاز تغییرات در روابط سرمایه گذاران نبود، بلکه به این تغییرات که در حال حاضر با سرعت کمتری در حال وقوع است شتاب بیشتری بخشید. وظیفه به دست آوردن مجدد اعتماد در بازارهای مالی پس از داستان انرون، به واحد روابط سرمایه گذاران محول شد. از سوی دیگر شرکت های آمریکایی نیز به دلیل قوانین قوی تر و محدودکننده تر و همچنین فشار بازار، سبک ارتباطی خود را تغییر دادند. یکی از اولین نتایج این اتفاقات شکل گیری ارتباط فعال و دوجانبه با همه ذی نفعان بود. به عبارتی روابط سرمایه گذاران به ابزاری برای تعادل و تثبیت جایگاه شرکت در بازار سرمایه تبدیل شد.

از نظر فعالان بازار سرمایه، روابط سرمایه گذاران از یک سو به دلیل ارائه اطلاعات کاملی از وضعیت درونی شرکت و از سوی دیگر ارائه اطلاعات در خصوص فضای کسب وکار آن شرکت به عنوان ابزاری برای کاهش سطح ریسک سیستماتیک سرمایه گذاری مالی محسوب می شود. همچنین روابط سرمایه گذاران روشی برای اطلاع رسانی فعال و پویا در مورد ارزش فعلی شرکت و چشم انداز آن است و به یک دارایی غیرمالی که برای شرکت ایجاد ارزش می کند تبدیل شده است، ازاین رو می توان گفت روابط سرمایه گذاران از ابزاری که در مورد ارزش شرکت اطلاع رسانی می کند به منبعی برای خلق و افزایش ارزش شرکت تبدیل شده است.

انتظارات از واحد روابط سرمایه گذاران

جلب حمایت های بلندمدت سرمایه گذاران نهادی؛ جلب رضایت سرمایه گذاران حقیقی؛ مدیریت روابط با تحلیلگران و ارتباط با رسانه ها.

واحد روابط سرمایه گذاران در عمل

برای پیاده سازی نظام روابط سرمایه گذاران می بایست نسبت به ایجاد واحد روابط سرمایه گذاران در شرکت اقدام کرد. در برخی موارد ممکن است شرکت، وظایف روابط سرمایه گذاران را مشخص و آنها را برای اجرا به واحد روابط عمومی محول کند. ولی در بلندمدت بهتر است برای ایجاد ارتباط اثربخش و کارا با ذی نفعان واحد روابط سرمایه گذاران تشکیل شود. واحد روابط سرمایه گذاران، واحدی است که از طریق آن شرکت با هدف انعکاس دقیق امور و عملکرد مالی خود، ارتباطی دوسویه و اثربخش با مخاطبان برقرار می کند. مخاطبان شرکت را می توان به دو دسته مخاطبان اصلی و سایر مخاطبان تقسیم بندی کرد. مخاطبان اصلی شامل سهامداران شرکت، سرمایه گذاران بالقوه، تحلیلگران مالی، رسانه ها، سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر نهادهای ناظر مربوطه خواهند بود و سایر مخاطبان نیز کارکنان، اعتباردهندگان، تولیدکنندگان، عرضه کنندگان، بانک ها، وام دهندگان، نهادهای قانون گذار، سایر ذی نفعان و جامعه در معنای گسترده آن را شامل می شود.

جمع بندی
یک برنامه قوی و یکپارچه برای روابط با سرمایه گذاران بر نگرش فعالان بازار سرمایه در خصوص شرکت و ارزش یک شرکت تأثیر زیادی دارد. بدون تردید جریان قوی اطلاعات بین شرکت و بازار سرمایه می تواند ریسک موردنظر سرمایه گذاران را کاهش دهد. درواقع کاهش ریسک با توجه به اینکه یکی از ابزارهای مؤثر برای جریان بهتر اطلاعات، مورد تصور به معنی کاهش یافتن هزینه سرمایه است و افزایش شفافیت اطلاعاتی استقرار نظام روابط سرمایه گذاران است، در برخی بورس ها شرکت های پذیرفته شده ملزم به ایجاد مدیریت یا واحد روابط سرمایه گذاران هستند تا به روشی هدفمند اطلاعات مناسب را از کانال های مختلف مانند گزارش های ادواری یا سالانه، نشست با سرمایه گذاران، تشکیل کنفرانس های خبری، گزارش های مدیریت و جلسات معارفه و بازدید از شرکت، به سرمایه گذاران نشست با تحلیلگران فعلی و بالقوه ارائه کنند و از طریق برقراری ارتباط مناسب با فعالان بازار بر شفافیت اطلاعاتی شرکت بیفزایند.

در کشور ما هنوز دستورالعملی برای استقرار نظام روابط سرمایه گذاران تدوین نشده است. با توجه به اینکه یکی از ابزارهای جلب اعتماد عمومی و توسعه بازار سرمایه، استقرار نظام روابط سرمایه گذاران است، متولیان بازار سرمایه بایستی در این خصوص اقدامات مناسبی انجام دهند.