استارت آپ ها، نسخه شفا بخش اشتغال نخبگان

یکی از بزرگ ترین نگرانی های دولت در حال حاضر موضوع اشتغال است، امروزه دغدغه اشتغال در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی ما بسیار غم انگیز است؛ بنابراین باید طرحی نو دراندازیم و برای این معضل بزرگ راه حلی اساسی طراحی کنیم. این که ما در شرایط کنونی چگونه و از چه راه هایی اشتغال را به وجود بیاوریم و ایجاد کنیم نکته ای ا ست قابل تأمل و قابل حل. در این یادداشت ضمن برشمردن مشکلات پیش روی عدم اشتغال، ایجاد زیست بوم کارآفرینی و استارت آپ ها را به عنوان واژگان کلیدی برای رسیدن به اشتغال پایدار مدنظر قرار داده و به ذکر چند راهکار اساسی برای رسیدن به اشتغال مولد در کشور می پردازیم.

فعالیت استارت آپ ها در بسیاری از کشورها به عنوان یک فرصت بی بدیل در حل مشکلات اقتصادی در نظر گرفته شده است و خدماتی که از طریق آنها ارائه می شود توانسته بخش قابل توجهی از مشکلات آنها را برطرف کند. در سال های اخیر شاهد رشد استارت آپ هایی در کشورمان بوده ایم که توانسته اند برای هزاران نفر اشتغال زایی داشته باشند. البته انتظار نمی رود همه استارت آپ ها پس از چند سال دارای چند هزار نفر نیرو باشند، اما فراگیر شدن فعالیت استارت آپی و کسب وکارهای کوچک نوآورانه می تواند ضمن زمینه سازی برای رشد و پیشرفت فرهنگ کارآفرینی، به رفع بسیاری از مشکلات اقتصادی و در نهایت کاهش بیکاری منجر شود.

امروزه مسئله اشتغال برای جوانان، خانواده ها و در نهایت برای دولت ها به یکی از دغدغه های اصلی تبدیل شده است که به سادگی نحوه زندگی آنها را تحت تأثیر قرار داده است، حال باید دید که به طور کلی ایجاد اشتغال به عهده دولت است یا بخش خصوصی، چون تصور حاکم در میان مردم این است که این موضوع از وظایف دولت است ولی در واقع این طور به نظر می رسد که اگرچه دولت ها موظف به توسعه زیرساخت ها و بسترسازی مناسب و باثبات در فضای اقتصاد و دنیای کسب و کار و بالاخره تسهیل شرایط سرمایه گذاری و برداشتن موانع بوروکراسی اداری هستند، اما ایفای نقش بخش خصوصی در این مقوله بسیار پررنگ و اثربخش خواهد بود.

یکی از مزیت های ایران داشتن نیروی جوان تحصیلکرده است که کشور برای تحصیل آنها هزینه های هنگفتی را متقبل شده است و سالانه هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه های مختلف دانش آموخته شده و به خیل عظیم آموختگان دانشگاهی جویای کار می پیوندند و در حالت خوشبینانه تعداد قلیلی از آنها می توانند جذب نهادها و دستگاه های دولتی شوند و طبیعتاً استفاده از مزیت های استانی و منطقه ای و فراهم آوردن و توسعه زیست بوم کارآفرینی در استان ها می تواند نقش بسزایی در اشتغال فراگیر ایجاد کند.

استارت آپ ها از جمله راهکارهایی هستند که دولت بدون سرمایه گذاری مستقیم می تواند از آنها بهره مند شود. استارت آپ مقوله ای نسبتاً جدید است که در راستای عملیاتی کردن ایده ها شکل می گیرد. رونق استارت آپ ها در ایران، نیازمند فراهم کردن پیش نیازهایی است که در صورت مهیا شدن به پیشرفت روزافزون کسب وکارهای نوپا در کشور منجر می شوند. در حال حاضر تنها توسط 21 استارت آپ موفق کشور 132 هزار و 834 شغل ایجاد شده که عددی بسیار رویایی است.

در واقع استارت آپ ها، شرکت های نوپایی هستند که با ایده ای نوآورانه آغاز به کار می کنند و در مسیر توسعه و درآمدزایی، برای یک مسئله، راه حلی جدید مطرح می کنند؛ البته این در حالی است که تضمینی برای موفقیت آنها وجود ندارد. به طور میانگین گروه های استارت آپی با پرسنل کم و در مدت زمان کوتاهی (حدودا سه سال) فعالیت می کنند. در ایران نیز طی چند سال گذشته، شرکت هایی از این دست به خوبی جای خود را در بازار پیدا کرده و به موفقیت های چشمگیری رسیده اند. به طور مثال استارت آپ های موفقی در بخش حمل و نقل، خرید اینترنتی، اپلیکیشن های تلفن همراه هوشمند و غیره در بازار مشغول به کار هستند که استقبال مردم از آنها روزافزون است.

رویدادهای استارت آپی در جریان سازی گفتمان کارآفرینی از طریق طرح و عملیاتی کردن ایده ها در کشور و به ویژه مناطق کمتر برخوردار با پتانسیل های بالقوه فوق العاده بسیار حائز اهمیت بوده که الزاماً باید توسعه یابند و به بخش مهمی از فرهنگ اشتغال کشور بدل شوند.

سرمایه گذاری تخصصی در حوزه استارت آپ ها، مهم ترین و حیاتی ترین نیاز در عرصه فعالیت و کسب وکارهای نوپا است، توسعه اشتغال در کشور با استفاده از استارت آپ ها میسر خواهد شد؛ اشتغالی که دارای بهره وری بالا است و نیاز به بخش دولتی تنها در حد فراهم ساختن زیرساخت ها است.

بر اساس آنچه بیان شد، روشن می شود که در شرایط کنونی که کشور با بیکاری دانش آموختگان و محدودیت منابع مواجه است، باید طرح های اشتغال زایی با هزینه کمتر و کارآمدی بیشتر در اولویت قرار گیرد. یکی از این طرح ها، توسعه کسب وکارهای نوپا و نوآورانه یا همان استارت آپ ها است. استارت آپ چیزی جز کارآفرینی نوین نیست که با گسترش فناوری های نو، توسعه کسب وکار را از طریق آنها فراهم کرده است.

بی تردید، استارت آپ کسب و کاری است که بخش مهمی از آن بر پایه فناوری است، این نوع کسب و کارها از صفحات وب، اینترنت، موبایل و فناوری های مرتبط بهره مند می شوند. هم اکنون حدود هزاران نفر در یکی از تاکسی های اینترنتی در کشور فعالیت می کنند.

به واقع می توان گفت شکل کسب و کار در دنیای نوین در حال تغییر و تحول است؛ زمانی کارگران با در دست داشتن ابزارهای کار در کارخانه ها به تولید می پرداختند اما امروزه با رشد دانش و تکنولوژی کسب و کارهای نوین در حال شکل گیری هستند که ایران هم به واسطه نیروی جوان تحصیلکرده و استفاده از تکنولوژی های مدرن از این امر مستثنی نیست.

مشکل اصلی استارت آپ ها در ایران، نهادینه نشدن اقتصاد دانشی و راه اندازی کسب و کار نوین در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی است و مهم ترین چالشی است که باعث کاهش اثرگذاری استارت آپ ها در کشور شده است.

فارغ التحصیلان دانشگاهی ما باور نکرده اند که خود می توانند کسب و کار های جدیدی را راه اندازی کنند و هنوز به دنبال استخدام در دستگاه های دولتی هستند درحالی که اگر این باور در بین آنها به وجود بیاید قطعاً استارت ‎آپ ها می توانند در رشد کسب و کار پایدار بسیار مؤثر باشند.

استارت آپ ها و اقتصاد دیجیتال اکنون بسیاری از چالش های اساسی را حل کرده اند و توجه به آنها بسیار حائز اهمیت است، این روزها تقریباً بیشتر مردم، مسئولان و کارشناسان از خدمات و مزایای این کسب وکارهای نوپا اطلاع دارند اما باید توجه کرد که «سرمایه گذاری تخصصی» در حوزه استارت آپ ها، مهم ترین و حیاتی ترین نیاز این بخش به حساب می آید.

در این زمینه، شکل گیری و توسعه شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری داخلی تخصصی یعنی همان سرمایه گذاران جسور، شاید بهترین راه حل موجود است.

همچنین از سویی باید دقت کرد که تنها وجود سرمایه هدایت نشده، بدون تخصص یا تجربه لازم مدیریتی، نه تنها اثربخشی چندانی ندارد، بلکه می تواند آسیب های قابل توجهی را نیز در پی داشته باشد. این در حالی است که شرکت های سرمایه گذاری ریسک پذیر به شکل تخصصی و با تجربه کافی می توانند سرمایه ها را به کارآفرینی و درآمدزایی برسانند.

شرکت های دانش بنیان، تضمینی برای آینده سرمایه های علمی و نخبگان کشور هستند. امروزه اکثر کشورهای توسعه یافته به دنبال بهره مندی از سرمایه های بومی بالقوه موجود در کشور خود و علاوه بر آنها، به دنبال سرمایه های انسانی و افراد متخصص و آموزش دیده از سایر کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه هستند. در کشور ما نیز فراهم آوردن شرایط برای نقش آفرینی نخبگان عملگرا در اقتصاد دانش بنیان بایستی فراهم شود.

خوشبختانه طی سالیان اخیر اقدامات مؤثری در این حوزه توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دستگاه های مرتبط صورت گرفته و افزایش تعداد و گردش مالی قابل توجه شرکت های دانش بنیان و بازگشت نخبگان به کشور گواه این مدعاست، اما با توجه به نوپا بودن این مقوله در کشور عزم جدی کلیه دستگاه های حاکمیتی در محقق شدن اثرگذاری نخبگان عملگرا و استعدادهای برتر در اقتصاد دانش بنیان ضروری به نظر می رسد.

رئیس بنیاد نخبگان استان لرستان*