با شراکت سرمایه گذاران خارجی انجام می شود / آغاز رتبه بندی شرکت های سبدگردان و صندوق های سرمایه گذاری در ایران

رتبه بندی عملکرد شرکت های سبدگردان و صندوق های سرمایه گذاری از کارکردهای رتبه بندی است و نشان می دهد که مدیریت وجوهی که از سرمایه گذاران کسب شده، چقدر موفق بوده است. به گزارش «فرصت امروز»، از سازمان بورس و اوراق بهادار، رتبه بندی شرکت های سبدگردان و صندوق های سرمایه گذاری در ایران با اعلام موجودیت اولین مؤسسه رتبه بندی بازار سرمایه آغاز شد. 

صحبت از موسسات اعتباری است. پنج سال پیش بود که علی صالح آبادی رئیس وقت سازمان بورس و اوراق بهادار از برنامه راه اندازی موسسات رتبه بندی در ایران خبر داد. مؤسسات رتبه بندی نهادهایی هستند که پشتوانه اعتباری انتشاردهندگان اوراق بهادار و سایر روش های عمومی استقراض را زیر نظر می گیرند. استاندارد اند پورز (Standard & Poor) و مودیز (Moody’s) معروف ترین موسسات رتبه بندی هستند که بیش از ۱۰۰ سال از تأسیس هر دوی آنها می گذرد و روی هم رفته ۸۰درصد بازار رتبه بندی در دنیا را در دست دارند.

موسسۀ رتبه بندی فیچ (Fitch) از نظر بزرگی در رتبۀ سوم قرار دارد که سهم بازار آن به تنهایی ۱۵درصد است. به تعبیری واضح تر، مؤسسات رتبه بندی اعتباری، شرکت هایی خصوصی هستند که در زمینه رتبه بندی بانک ها، بیمه ها، ناشران اوراق بهادار و سایر شرکت ها، به طور مستقل اظهارنظر می کنند. در حقیقت بررسی توانایی یک شرکت برای ایفای تعهدات مالی خود، به عهده مؤسسات رتبه بندی اعتباری است.

سرمایه گذاری در بخش های مختلف و بازارهای گوناگون مالی همواره دارای ریسک ها و ابهامات زیادی است که شناخت آنها، به تحلیل های تخصصی نیاز دارد. در کشورهای مختلف، تحلیل و اظهار نظر راجع به ریسک اعتباری شرکت ها و اوراق بهادار منتشر شده، توسط موسسات رتبه بندی صورت می پذیرد. در واقع موسسات رتبه بندی فضای تأمین مالی را شفاف تر می کنند. خدمات این موسسات، باعث می شود تا هزینه تحلیل اطلاعات برای سرمایه گذاران کاهش یابد، منابع مالی به شکل بهینه تر به فعالیت های اقتصادی تخصیص یابد، حجم تأمین مالی در اقتصاد افزایش یابد، نقدشوندگی اوراق بهادار بهبود یافته و در نهایت رشد و تولید اقتصادی تقویت شود.

اما حالا پس از گذشت پنج سال از اعلام رئیس وقت سازمان بورس برای راه اندازی این نهادهای مهم در ایران، نخستین مؤسسه رتبه بندی اعتباری در کشور اعلام موجودیت کرده است.

تاریخچه رتبه بندی در ایران

قاسم محسنی، مدیرعامل نخستین مؤسسه رتبه بندی در ایران درباره شرایط تأسیس موسسات رتبه بندی در ایران گفت: در قانون مصوب سال ۱۳۸۴ و زمانی که قانون اوراق بهادار در کشورمان به تصویب رسید، تشکیل موسسات رتبه بندی نیز پیش بینی شده بود، اما این موسسات نیز مانند سایر نهادهای مالی دارای احکام خاصی در این قانون نبود و کلیه احکام به صورت عمومی برای همه نهادهای مالی به صورت یکسان تعریف شده بود. برخی از این احکام عمومی به این صورت بود که مثلاً تأسیس همه نهادهای مالی (به جز دو مورد) با مجوز سازمان بورس امکان پذیر است و اساسنامه آنها نیز باید به تصویب سازمان بورس برسد و صلاحیت حرفه ای مدیران آنها نیز باید مورد تأیید سازمان بورس باشد، اما هیچگونه مقررات خاص و ویژه ای برای هیچ یک از نهادهای مالی تعریف نشده بود.

وی ادامه داد: تا پیش از سال ۱۳۸۴ از بین نهادهای مالی بازار سرمایه، تنها شرکت های کارگزاری، شرکت های سرمایه گذاری و شرکت های هلدینگ وجود داشتند و سایر نهادهای مالی مانند صندوق های سرمایه گذاری، سبدگردان ها، مشاوران سرمایه گذاری، پردازشگران اطلاعات مالی، شرکت های تأمین سرمایه و موسسات رتبه بندی در بازار سرمایه کشور وجود نداشتند. سازمان بورس اوراق بهادار مقررات تأسیس و فعالیت این نهادهای مالی را به صورت تدریجی تنظیم کرد و این نهادها به تدریج شکل گرفتند که موسسات رتبه بندی در اولویت آخر قرار گرفت.

عضو سابق شورای عالی بورس افزود: مؤسسه رتبه بندی با تأکید بر اینکه در ابتدا همه نهادهای مالی تشکیل شدند و موسسات رتبه بندی پس از آنها به تصویب رسید، اضافه کرد: در اواخر دوره ریاست دکتر صالح آبادی بر سازمان بورس، مقررات موسسات رتبه بندی تقریبا نهایی شده بود، اما به دلیل تغییر در مدیریت سازمان روند تشکیل این موسسات با تأخیر همراه شد.

وی با اشاره به اهمیت موسسات رتبه بندی گفت: اعتقاد من این بود که موسسات رتبه بندی دارای اهمیت بسیاری هستند و از مهم ترین نهادهای مالی به شمار می روند. به همین دلیل با تعدادی از اشخاص حقیقی که در بازار سرمایه دارای سابقه طولانی بودند، عزم خود را برای تشکیل یکی از این موسسات جزم کردیم تا یک موسسۀ رتبه بندی را با مشارکت یکدیگر تحت نام شرکت رتبه بندی اعتباری برهان تشکیل دهیم.

محسنی افزود: با توجه به آشنایی که با موسسات رتبه بندی دنیا داشتیم نامه های مختلفی را تهیه و به کشورهای مختلفی ارسال کردیم اما اغلب موسسات رتبه بندی به دلیل اینکه حتی پس از توافق برجام هنوز تحریم های آمریکا علیه ایران برداشته نشده اند، پاسخ مثبتی به این درخواست ها ندادند. اما مؤسسه رتبه بندی اعتباری JCR-VIS از کشور پاکستان که دارای سابقه ۲۰ ساله است پاسخ مثبت خود را اعلام و نسبت به همکاری با ما اعلام آمادگی کرد.

چگونه شریک خارجی انتخاب شد و پیشینه آن چیست؟

وی اظهار داشت: با توجه به شناختی که از گذشته در خصوص سوابق کاری و دانش حرفه ای آقای فهیم احمد مدیرعامل این مؤسسه رتبه بندی پاکستانی داشتم، وجود وی و مؤسسه رتبه بندی باسابقه JCR-VIS را در کنار مؤسسه در شرف تأسیس خودمان، بسیار حائز اهمیت می دانستم، لذا بلافاصله قرار ملاقات گذاشته شد که منجر به تنظیم و امضای تفاهم نامه بین موسسین شد.

محسنی در ادامه به پیشینه این مؤسسه رتبه بندی پاکستانی اشاره کرد و بیان داشت: نام مؤسسه JCR-VIS در گذشته DCR-VIS بود که با مشارکت یک مؤسسه رتبه بندی آمریکایی DCR که در زمان خود از نظر بزرگی بین موسسات رتبه بندی بین المللی رتبه سوم را داشت، با شرکت VIS در پاکستان و بورس اسلام آباد و بورس کراچی در سال ۱۹۹۷ میلادی تشکیل شده است. موسسه رتبه بندی DCR-VIS، تکنولوژی، متدولوژی و آموزش های لازم را از موسسه آمریکایی DCR دریافت کرد. پس از چند سال موسسۀ رتبه بندی FITCH اقدام به خرید مؤسسه رتبه بندی DCR می کند و از آن زمان به یکی از سه موسسه بزرگ بین المللی در زمینه رتبه بندی تبدیل می شود.

به گفته وی، در اثر این اتفاق، موسسه Fitch، اقدام به فروش سهم خود در موسسه DCR-VIS می کند. به همین منظور مذاکراتی با مؤسسه JCR ژاپن انجام می دهد. این مؤسسه در زمره بزرگ ترین موسسات رتبه بندی دنیا قرار دارد و محل آن در کشور ژاپن است و در آمریکا به عنوان NRSRO شناخته شده و در اتحادیه اروپا نیز به عنوان موسسه رتبه بندی قابل اعتماد قلمداد شده است. به این ترتیب موسسه JCR، بخشی از سهام DCR-VIS را خریداری کرده و نام این مؤسسه به JCRVIS تغییر می یابد.

محسنی توضیحات خود را این گونه ادامه داد: در همان ابتدای تشکیل، مؤسسه JCR-VIS در بنگلادش حضور می یابد و با موسسه رتبه بندی RAM مالزی به عنوان سهامدار و ارائه دهنده خدمات فنی به مؤسسه رتبه بندی CRISL که توسط تعدادی از اشخاص حقیقی حرفه ای بنگلادشی تشکیل شده بود می پیوندد که این مؤسسه در حال حاضر نیز وجود دارد.