سهم ارزشی و تعدادی چک های برگشتی در مردادماه کاهش یافت

بانک مرکزی ایران اعلام کرد سهم ارزشی چک های برگشتی در مردادماه امسال نسبت به ماه قبل از 22.8 درصد به 22 درصد و سهم تعدادی آن از 16.3 درصد به 15.8 درصد کاهش یافت. به گزارش «فرصت امروز» از بانک مرکزی، مردادماه امسال در کل کشور بیش از 9.8 میلیون فقره چک عادی به ارزش 628.1 هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این میزان، بالغ بر 1.5 میلیون فقره چک به ارزش 138.4 هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.

به این ترتیب، 15.8 درصد از تعداد و 22.0 درصد از ارزش کل چک های عادی مبادله ای مردادماه را چک های برگشتی تشکیل می دهد که سهم ارزشی این چک ها نسبت به ماه قبل و همچنین نسبت به مردادماه سال گذشته با کاهش مواجه شده است. سهم تعدادی چک های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل کاهش یافته، اما در مقایسه با مردادماه سال گذشته افزایش داشته است.

طبق آمار موجود، بخش عمده ای از چک ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به  طوری که در مردادماه امسال 97.3 درصد از تعداد و 96.7 درصد از ارزش کل چک های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه دارد اما در دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش های پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانه ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به  مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است.

با این وجود، به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می شود. اگرچه متاثر شدن فضای کسب وکار کشور از رکود اقتصادی سال های گذشته می تواند از دلایل برگشت چک ها به دلیل کسری یا فقدان موجودی باشد، اما نبود ساز و کارهای موثر اعتبارسنجی مشتریان در فرآیند صدور دسته چک نیز از دیگر دلایل مهم این امر است.انتظار می رود با تداوم روند رشد اقتصادی سال گذشته و همچنین بهبود سازوکارهای اعتبارسنجی مشتریان بانک ها در این زمینه، به  مرور زمان سهم چک های برگشتی از بابت کسری یا فقدان موجودی کاهش یابد.

بانک مرکزی در راستای کاهش چک های برگشتی، در کنار تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده سازی کامل سامانه های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه نظارت موثر بر ساز و کار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است.

سامانه صیاد علاوه بر مواردی نظیر ایجاد شفافیت اطلاعاتی و ایجاد محدودیت برای صدور چک های بلامحل، تدابیری جهت ارتقای ضرایب امنیتی چک نیز در نظر گرفته شده است. ضمن آن که بررسی صلاحیت دارنده دسته چک (از طریق اصلاح فرآیند صدور دسته چک، ایجاد رویه ای واحد برای انجام اعتبارسنجی کافی و حصول اطمینان از بررسی اهلیت درخواست کننده دسته چک) و همچنین ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده  به منظور اختصاص دسته چک به متقاضیان فاقد صلاحیت از دیگر قابلیت های سامانه های نظارتی مرتبط بوده و عملیاتی شدن کامل این سامانه ها می تواند موجب ایجاد شفافیت اطلاعاتی از طریق برپایی نظام استعلام همگانی شده و انتظار می رود با تکمیل سامانه مزبور، سهم چک های برگشتی در نظام پرداخت کشور به طور قابل ملاحظه ای کاهش یابد.