صادرات به قطر

 اخیراً تحریمی توسط پنج کشور عربی، شامل عربستان، امارات، بحرین، مصر و لیبی علیه قطر صورت گرفته است، اما همین تهدید قطر از سوی کشورهای عربی، فرصتی برای بازار ایران است؛ چراکه همزمان با تحولات منطقه خلیج فارس و قطع روابط دیپلماتیک برخی از کشورهای عربی با قطری ها، این سوال مطرح است که آیا ایران می تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود؟

با توجه به میزان واردات قطر و تأمین نیاز این کشور از کشورهای عربی که این روزها قطر را تحریم کرده اند، فرصت های جدیدی برای ورود به بازار قطر در اختیار سایر شرکای تجاری آن قرار گرفته است. ایران نیز یکی از کشورهایی است که می تواند در کنار ترکیه و عمان از این فرصت استفاده کند. اما ایران تجربه مشابهی را بین ترکیه و روسیه در پیش دارد و در آن زمان نتوانست از فرصت پیش آمده برای اقتصاد خود بهره بگیرد. اگرچه روسیه هم در این مسیر سنگ اندازی زیادی می کرد و این فرصت به دلیل وجود برخی چالش ها از بین رفت و صادرکنندگان ایرانی نتوانستند از فرصت طلایی به دست آمده استفاده کنند.

حال با توجه به ائتلافی که علیه قطر در بین برخی کشورها شکل گرفته، بازاری کوچک تر از بازار روسیه پیش روی ایرانی ها قرار دارد و فرصتی دیگر برای صادرکنندگان مهیا شده است. قطر چهاردهمین شریک تجاری ایران است، اما پتانسیل خوبی برای افزایش مراودات تجاری بین دو کشور موجود است.

آمار گمرک ایران حاکی از صادرات بیش از ۱۱۸ هزارتن کالا به این کشور در سال ۹۵ از سوی ایران است.

براساس این آمار، در سال ۹۵ به میزان ۱۱۸ هزار و ۶۵۱ تن کالا به ارزش ۲۸ میلیون و ۴۱۶ هزار دلار از ایران به قطر صادر شده است.  این گزارش حاکی از آن است که عمده ترین کالاهای صادراتی به قطر طی مدت مذکور محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت فقط گرم نورد شده، سایر حیوانات زنده از نوع گوسفند، سیمان های پودر نشده موسوم به کلینکر، محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت فقط سرد نورد شده، سایر کف پوش ها به جز گبه از پشم یا موی نرم (کرک) حیوان، پسته تازه یا خشک، مغز پسته و زعفران بوده است.

مسیر زمینی کشور قطر از طریق عربستان سعودی مسدود شده، اما هیچ جای نگرانی برای صادرات کالا به قطر وجود ندارد، چرا که ایران می تواند چه از طریق دریا و چه از مسیر هوایی کالاهای مورد نیاز قطری ها را تأمین کند. بنادر جنوبی ایران مسیرهای مختلفی هستند که می تواند از طریق آنها صادرات کالا از جمله مواد غذایی به قطر مدنظر قرار گیرد و علاوه بر بنادر ایران، می توان از مسیر هوایی و طی مدت زمان کمتر از دو ساعت کلیه کالاهای مورد نیاز این کشور را تأمین کرد و نگرانی در این راستا وجود ندارد.

صادرات غیرنفتی ایران به قطر از بنادر بوشهر و فرودگاه تهران و شیراز، شروع شده، اما چالش هایی پیش روی صادرکنندگان قرار دارد که از جمله آن، افزایش هزینه حمل و نقل است.

با توجه به فاصله اندک بنادر استان بوشهر با بنادر کشور قطر فرصت مهمی برای صادرات محصولات مختلف از طریق ناوگان دریایی به این کشور فراهم است. در این راستا ایجاد خطوط کشتیرانی بین بوشهر بنادر مختلف قطر در امر صادرات غیر نفتی امر مهم است و در اولویت قرار دارد.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر، ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا در بندر را ۷ میلیون تن در سال دانست و اظهار کرد: اکنون تنها از ۳۵ درصد این ظرفیت به میزان ۲.۵ میلیون تن در سال استفاده می شود که این ظرفیت فرصت مناسبی برای توسعه فعالیت های تجاری در استان بوشهر فراهم کرده است. او گفت: با توجه به توافقات صورت گرفته بین ایران و قطر و وجود امکانات و زیرساخت های لازم، صادرات محصولات مختلف غذایی و معدنی از استان بوشهر به قطر افزایش یافت. محموله مواد غذایی و محصولات میوه ای و تره بار از بندر بوشهر به مقصد قطر بارگیری و ارسال شد که روند صادرات از بندر بوشهر افزایش می یابد.

افزایش ۱۷درصدی پروازهای عبوری از آسمان ایران در روزهای اخیر یکی از اثرات این تحریم است. بعد از گذشت چند روز از قطع ارتباط هوایی، دریایی و زمینی چند کشور عربی با قطر، شرکت ایران ایر اعلام کرد، ایران ۵ فروند هواپیما حامل مواد غذایی به قطر ارسال کرده است.  شاهرخ نوش آبادی، سخنگوی شرکت ایران ایر خبر داد: «تاکنون ۶ فروند هواپیما حامل مواد غذایی فاسد شدنی نظیر میوه و سبزیجات به قطر ارسال شده که وزن هر کدام از این محموله ها حدود ۹۰ تن است.»

نوش آبادی با اشاره به اینکه ایران ایر ۳ فروند هواپیمای کارگو  (باری) شامل دو فروند ایرباس و یک فروند بوئینگ ۷۴۷ در ناوگان خود دارد، افزود: این چهار پرواز هواپیماهای باری ایران ایر به قطر، با بوئینگ ۷۴۷ انجام شده است. مدیرکل روابط عمومی ایران ایر یادآور شد: انتقال این مواد غذایی به قطر، از طریق فرودگاههای تهران و شیراز انجام شده است که همانطور که گفته شد، بنا به درخواست کشور قطر، افزایش می یابد. قبلا هم خبرگزاری ها خبر داده بودند که ۳ کشتی حامل ۳۵۰ تن مواد غذایی قرار است یک بندر ایرانی را به مقصد قطر ترک کنند.

محمود صابری، مدیر اداره بنادر و دریانوردی بندر لنگه درغرب هرمزگان گفت: ۱۸۰ تن میوه و تره بار به عنوان نخستین محموله صادراتی از طریق این بندر به کشور قطر ارسال شد.

علی همتی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم از ارسال محموله غذایی به صورت هوایی از شیراز به دوحه خبر داد و گفت: روزانه ۱۰۰تن میوه و تره بار به قطر صادر می شود. وی با اشاره به تحریم قطر و مسدود شدن راه های ارتباطی این کشور گفت: باید از فرصت پیش آمده برای توسعه صادرات استفاده کنیم و از این رو آمادگی داریم مصالح ساختمانی را از شیراز و با هماهنگی با بندر بوشهر به قطر صادر کنیم.

حصر اقتصادی و سیاسی قطر موجب شد تا تکاپوی کشورهایی همچون ترکیه، عمان و ایران برای ورود به این بازار افزایش یابد و برای در اختیار گرفتن سهم بیشتر، بین آنها رقابت ایجاد شود. صادرات ایران به قطر طی چند روز گذشته افزایش یافته، اما رقبای ایران نیز بیکار ننشسته اند. ترکیه صادرات مواد غذایی را کلید زده و عمان هم بندر صحار را به جای بندر دوحه دوبی به مراودات قطر اختصاص داده است. در این میان به نظر می رسد ایران در ورود به بازار قطر، واکنشی سریع تر نسبت به تجربه روسیه داشته است.

نزاع بین روسیه و ترکیه، دروازه جدیدی را برای ایرانی ها در بازار روسیه گشود که براساس گفته تجار ایرانی، این فرصت طلایی از دست رفت. اما ایران نه تنها به منظور تأمین نیازهای قطر می تواند از این فضا منفعت لازم را به دست آورد، بلکه راه های ترانزیتی ایران هم در این شرایط می تواند برای کشور درآمدزا باشد. آسمان ایران می تواند جایگزین مناسبی برای پروازهای قطر و بنادر ایران محلی برای ترانزیت کالا باشد.  چند مشکل اساسی در تجارت با قطری ها وجود دارد، مسئله اول، نقل وانتقال پول و مشکلات بانکی در پرداخت ها است.

نکته دوم، آمادگی در زمینه بسته بندی است یعنی بسته بندی محصولات به نحوی که قابلیت عرضه در کشورهای عربی را داشته باشد. ارتباطات تجاری ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس در سال های اخیر خوب نبوده است و بیشتر تولیدکنندگان بسته بندی مناسب با بازار مصرف کشور عربی برای شناساندن محصول به زبان عربی را ندارند و زمان می برد تا این بسته بندی ها آماده شود.

تراز استاندارد کیفی در کشوری مثل قطر بالاست و فروشگاه های بزرگ در این کشور بیشتر محصولات مشابه را از آمریکا و اروپا تأمین می کنند و ممکن است فعالان اقتصادی به ویژه فعالان صنایع تبدیلی به زمان بیشتری برای تأمین محصولات در این تراز نیاز داشته باشند. از همه مهم تر اینکه محصولات صادراتی به کشوری مثل قطر در فروشگاه های معتبر زنجیره ای فروخته می شود که ورود به آن نیازمند سرمایه گذاری اولیه و ایجاد تعهداتی در مورد زمان و قیمت محصول است.

در مورد تغییر قیمت ها همیشه دچار مشکلاتی بودیم که اجازه خطرپذیری برای حضور در بازارهای مهم خلیج فارس را به ما نداده است. به این دلیل که نمی توانیم در یک بازه زمانی طولانی ثبات قیمت ها را تضمین کنیم، امکان تعهد دادن به فروشگاه های معتبر در کشورهای عربی را نداریم.

هزینه حمل و نقل صادرات به قطر افزایش یافت. تحریم قطر از سوی کشورهای عربستان، امارات و. . . و افزایش امکان صادرات کالا از ایران به این کشور برای تأمین کالاهای مصرفی در این کشور به فرصتی برای سوء استفاده گروهی از کشتی داران در جنوب ایران تبدیل شده است و بازار سیاهی برای حمل کالا به قطر به وجود آمده است.  

تحریم ها قطر از سوی کشورهای همسایه اش مانند عربستان، امارات و. . . یک فرصت مناسب برای شرکت های ایرانی است که در این کشور حضوری فعال داشته باشند و این بازار را به دست بگیرند ولی متأسفانه می بینیم که افرادی با سوء استفاده از این شرایط به دنبال کسب درآمد هستند؛ متأسفانه هزینه های حمل و نقل کالا به این کشور از طریق کشتی حدود چهار برابر شده است.  حضور در بازار قطر یک فرصت مناسب اقتصادی است که باید وزارت امورخارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت با دیپلماسی قوی خود شرایط و پیش زمینه های لازم را برای استفاده از آن فراهم کنند.

بخشی از فعالان اقتصادی مشکل ویزا دارند و متأسفانه می بینیم قطری ها به ایرانی ها به سختی ویزا می دهند همچنین مشکلات بانکی هم وجود دارد که برای برطرف کردن آنها باید دولت اقدام کند.  موانع کار برای حضور شرکت های ایرانی باعث شده ترکیه بخشی از بازار قطر را در دست بگیرد. شرکت های ترک با مشکلاتی که ما روبه رو هستیم مواجه نیستند و دولت شان اقدامات مهمی را انجام داده است و کارها را مدیریت شده پیش برده اند ولی ما متأسفانه همیشه بازارها را به خاطر همین مشکلاتی که در داخل داریم از دست می دهیم و داده ایم.

بازار قطر فرصتی برای اقتصاد ایران است، نباید این فرصت از دست برود؛ باید برای حفظ این بازار تصمیم جدی گرفت.

رئیس هیأت‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان موادغذایی و مدیرعامل مجتمع غذایی گلها