اوراق صكوک اسلامی (فرابورس) و كاربرد آنها در طرح های نوآورانه (قسمت چهارم)

سرمایه یکی از نهاده های اصلی هر فعالیت اقتصادی است که می توان از آن تحت عنوان انباشت نقدینگی برای آغاز فعالیت یا ادامه آن در یک بنگاه اقتصادی نام برد. در یک بنگاه اقتصادی، سرمایه به دو طریق تأمین می شود؛ یا از دارایی صاحبان یا از طریق فرآیند تأمین مالی.

یکی از دغدغه های هر بنگاه اقتصادی، تأمین منابع مطلوب مالی است، به عبارت دیگر سازمان ها، شرکت ها و مؤسسات جهت تأسیس، تجهیز یا گسترش فعالیت های خود، نیازمند منابع مالی هستند که در بازارهای مالی متعارف این نیاز از طریق انتشار اوراق قرضه مرتفع می شود. اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است که از دیدگاه اسلام ربا و حرام بوده، و از این رو نمی توان در کشورهای اسلامی از این اوراق جهت تأمین مالی استفاده کرد.

اندیشمندان مسلمان با توجه به اهمیت تأمین مالی شرکت ها از روش های اسلامی، ابتدا به ایجاد نظام بانکداری اسلامی و سپس به فکر طراحی بازار سرمایه اسلامی و ابزارهای آن افتادند. «صکوک» یكی از این ابزارهاست كه به منظور تأمین مالی بنگاه ها و طرح های مختلف استفاده می شود.

در شرایط اقتصادی امروز به دلیل تنگناها و نارسایی های سیستم بانکی، تدبیر راهکار های نوین تأمین مالی جهت تأمین مالی ضروری است. در این قسمت فرآیند انتشار صکوک، نحوه معامله و مزایای استفاده از صکوک به عنوان ابزار نوین مالی بیان می شود.

در کشورهای اسلامی به منظور استفاده از ابزار های مالی، رعایت اصول و موازین اسلامی در طراحی اوراق لازم الاجرا است. از جمله این اصول می توان به مواردی مانند: عدم دارا بودن ماهیت ربوی در اوراق، عدم دارا بودن قرار در ماهیت اوراق  رانت اطلاعاتی برای معامله گران) و عدم وجود بی عدالتی در ماهیت اوراق و عدم وجود قمار در ماهیت اوراق، اشاره کرد. با این تفاسیر صکوک جزو اوراق ایمن به حساب می آید و در طبقه بندی اوراق بهادار تضمینی قرار می گیرد.

فرآیند انتشار صکوک در بورس اوراق بهادار تهران

طبق آمار در ایران نخستین اوراق اجاره در سال 1389، نخستین اوراق مرابحه در سال 1391، نخستین اوراق سفارش ساخت در سال 1394 و نخستین اوراق رهنی در سال 1395 مطابق مقررات منتشر شد.

نحوه معامله صکوک

لیست اوراق مورد معامله در سایت شرکت بورس اوراق بهادار یا شرکت فرابورس ایران در بخش بازار اوراق بدهی که عموما با نمادهای مربوط به صکوک که با حرف «ص» شروع می شود، قابل مشاهده است.

مزایای صکوک

در کشورهای اسلامی جایگزین اوراق قرضه که مبتنی بر قرض با بهره است  (بازار بدهی کلاسیک)، ابزار مالی جدیدی به نام صکوک طراحی و منتشر شده است. صکوک نوعی دارایی قابل اطمینان است که به عنوان اوراق بهادار تضمینی و قابل معامله دسته بندی می شود و به مثابه پلی میان بازار پول و بازار سرمایه است.

از مزایای صکوک می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

-  مبتنی بر موازین شرعی و احکام اسلامی است.

-  مبتنی بر اقتصاد واقعی است، بدین معنا که همسو و هم جهت با اقتصاد واقعی حرکت می کند.

-  در یک سبد سرمایه گذاری، به دلیل تنوع سازی و رفتار قیمتی متفاوت، ریسک را کاهش می دهد.

-  سبب افزایش نقدینگی بانی از طریق انتشار صکوک می شود.

-  در راستای توسعه بازار سرمایه، در فرآیند تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار نقش بسزایی دارد.

-  در صورت انتشار صکوک به پشتوانه دارایی  با نقدینگی پایین یا غیر نقد، دارایی های مذکور از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می شود.

-  با وجود جدا شدن بخشی از دارایی ها از بانی، بانی می تواند از دارایی ها استفاده کند.

-  صکوک با پشتوانه بر دارایی منتشر می شود، در نتیجه دارای ریسک کمتری بوده و هزینه تأمین مالی را کاهش می دهد.

در سه مرحله می توان فرآیند انتشار صکوک را طبقه بندی کرد:

ارتباط با نویسندگان:

دکتر مرسده میرسلطانی : mercedemirsoltani@yahoo.com

دکتر مهدی کنعانی : Kanani.mehdi@gmail.com