اوراق صكوك اسلامی (فرابورس) و كاربرد آنها در طرح های نوآورانه (قسمت دوم)

در قسمت قبلی به تعریف صکوک و وضعیت انتشار آن در جهان و ایران پرداخته شد. در ادامه این مقاله به توضیح ارکان انتشار صکوک می پردازد. ارکان انتشار صکوک شامل ۹ رکن مشتمل بر بانی، شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، واسط، فروشنده، ضامن، عامل فروش، عامل پرداخت، بازارگردان و متعهدپذیره نویس است.

ارکان انتشار صکوک

بانی: بانی شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تأمین مالی او در قالب عقود اسلامی اقدام به انتشار صکوک می کند.

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه: این شرکت نهاد مالی است که به موجب دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط مصوب 1389/05/11 شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تأسیس شده است و وظیفه تأسیس و راهبری نهادهای واسط را در بازار سرمایه ایران بر عهده دارد. این نهاد نقش امین را عهده دار است که برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب ها و صورت های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر، رسیدگی و اظهار نظر می کند. از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیه امور اداری، مالی، مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب ها و دفاتر مالی نهاد واسط است.

واسط: این نهاد یک شرکت حقوقی است با مسئولیت محدود که توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به عنوان عامل انتشار انواع صکوک تشکیل می شود. هر نهاد واسط در هر زمان نمی تواند برای تأمین مالی بیشتر از یک طرح، اوراق بهادار منتشر کند. این نهاد به منظور نقل و انتقال دارایی به وکالت از دارندگان صکوک اجاره و انتشار صکوک اجاره تشکیل می شود.

فروشنده: بانی یا شخص حقوقی دیگر که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می کند.

ضامن: ضامن توسط بانی و با تأیید سازمان بورس صرفاً از بین بانک ها، موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بیمه های تحت نظارت بیمه مرکزی، شرکت های تأمین سرمایه، شرکت های سرمایه گذاری، نهادهای عمومی و موسسات دولتی انتخاب می شود. در واقع ضامن شخص حقوقی است که پرداخت جریان درآمدی و حسب مورد بهای خرید دارایی مبنای اوراق بهادار اسلامی توسط بانی به نهاد واسط را تضمین می کند.

عامل فروش: شخص حقوقی که نسبت به عرضه صکوک از طرف ناشر برای فروش اقدام می کند. این شخص حقوقی از بین شرکت های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران توسط بانی انتخاب می شود.

عامل پرداخت: شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت به پرداخت های مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسیدهای معین به سرمایه گذاران اقدام می کند.

بازارگردان: کارگزار معامله گر یا شرکت تأمین سرمایه ای است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به دادوستد آن اوراق می پردازد. بازارگردان نهادی است که در روان کردن بازار ثانویه اوراق بهادار نقش دارد و زمانی که بازار اوراق بهادار با کسادی روبه رو شود این نهاد با خریدوفروش اوراق به روانی بازار کمک می کند.

بازارگردان موظف است در مواقعی که دارنده اوراق به نقدینگی نیاز دارد و خواهان فروش اوراق خویش در بازار ثانویه است اما به دلیل رکود بازار خریدار مناسبی برای اوراق نمی یابد، اوراق را از دارنده، خریداری کند. بازارگردان به تبادل اوراق اشتغال دارد. از یک سو اوراق را خریداری می کند و از سوی دیگر به فروش آنها مبادرت می ورزد. از این رو به لحاظ حقوقی بازارگردان مانند هر خریدار دیگر اوراق عمل می کند و تفاوت این نهاد با خریدار عادی اوراق در این است که بازارگردان موظف به خرید اوراق در وضع کسادی بازار اوراق بهادار نیز است.

متعهد پذیره نویس: شخص حقوقی ثالث متعهد به خرید اوراق بهاداری که ظرف مهلت پذیره نویسی به فروش نرسیده باشد. متعهد پذیره نویس شخصی جدا از خریداران اوراق است که اگر اوراق مطابق پیش بینی های انجام شده به فروش نرسد، نهاد واسط موظف به انعقاد قرارداد با متعهد پذیره نویس جهت فروش مابقی اوراق است تا با استفاده از این روش منابع لازم جهت خرید دارایی مورد نظر فراهم شود.

ارتباط با نویسندگان:

دکتر مرسده میرسلطانی : mercedemirsoltani@yahoo.com

دکتر مهدی کنعانی : Kanani.mehdi@gmail.com